İsrail-Hamas ateşkesi üç saatlik gecikmenin ardından yürürlüğe girdi
Ateşkesin yürürlüğe girmesi ile savaşın harap ettiği topraklarda kutlamalar yapılırken, bazı Filistinliler Gazze’deki evlerine dönmeye başladı.
Gazze’de uzun zamandır beklenen ateşkes, Hamas’ın Pazar günü serbest bırakmayı planladığı üç kadın rehinenin isimlerini açıklamasıyla üç saatlik gecikmenin ardından başladı. Böylece savaşın sona erdirilmesine yönelik uzun ve belirsiz süreç sıkıntılı bir başlangıç yapmış oldu.
Ateşkesin başlaması ile savaşın harap ettiği topraklarda kutlamalar gerçekleştirildi. Bazı Filistinliler evlerine dönmeye başladı. Yerel saatle 11:15’te (TSİ 12:15) başlayan ateşkes, nihayetinde çatışmayı sona erdirmek ve 7 Ekim 2023’teki Hamas saldırısında kaçırılan yaklaşık 100 rehineyi geri vermek için atılan ilk adım.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu daha önce Hamas’ın onlarca Filistinli tutuklu karşılığında serbest bırakmaya hazır olduğu üç rehinenin isimlerini verme taahhüdünü yerine getirmediğini belirtmiş, isimleri alana kadar savaşmaya devam edileceğine dair söz vermişti.
Üç rehinenin isimleri, ateşkesin başlaması için son tarih olan yerel saatle 08:30’da geçtiğinde henüz İsrail’e iletilmemişti. İsrail’in en üst düzey askeri sözcüsü Daniel Hagari, ordunun “saldırmaya devam ettiğini” ve Hamas anlaşmaya uyana kadar saldırmaya devam edeceğini açıklamıştı.
Hamas ise isimlerin teslim edilmesindeki gecikmeyi “teknik saha nedenlerine” bağlamış, geçen hafta duyurulan ateşkes anlaşmasına bağlı kaldığını bildirmişti.
Ordu daha sonra Gazze’nin kuzey ve merkezinde bir dizi militan hedefi vurduğunu duyurdu.
Ateşkesin ertelenmesinin ardından güneydeki Han Yunus kentinde düzenlenen bir İsrail hava saldırısında en az sekiz kişi öldü. Nasser Hastanesi, ateşkesin yürürlüğe girmesinden yaklaşık iki saat sonra gerçekleştiğini belirttiği pazar günkü saldırıda can kaybını doğruladı.
Gazze Sağlık Bakanlığı, pazar günü Gazze Şeridi’nde düzenlenen saldırılarda üç kişinin daha yaşamını yitirdiğini bildirdi.
Öte yandan, İsrail’in katı görüşlü Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir’in partisi, Kabine bakanlarının ateşkese karşı çıkarak pazar günü hükümetten istifa ettiklerini açıkladı. Yahudi Gücü partisinin ayrılması Netanyahu’nun koalisyonunu zayıflatıyor ancak ateşkesi etkilemeyecek.
Ateşkesin yerel saatle sabah 08:30’da (TSİ 09:30) başlaması bekleniyordu. Ancak İsrail ordusundan daha erken saatlerde yapılan açıklamada, Hamas ile rehineler konusunda yaşanan anlaşmazlığın ateşkesin yürürlüğe girmesini geciktirdiği ve bu nedenle Gazze Şeridi’ne yönelik “saldırıların devam ettiği” bildirilmişti.
Ateşkes, 15 ay süren savaşın ardından çatışmalara ara verilmesini ve Gazze Şeridi’nde tutulan rehinelerin ve İsrail tarafından hapsedilen yüzlerce Filistinlinin serbest bırakılmasını öngörüyor.
İsrail, Gazze’de bir askerinin cesedini buldu
Pazar günü ayrıca İsrail, 2014 İsrail-Hamas savaşında öldürülen ve kalıntıları Gazze’deki Filistinli militan grup tarafından tutulan bir askerin cesedini bulduğunu açıkladı.
İsrail askeri sözcüsü Hagari, seçkin komando güçlerinin katıldığı karmaşık bir operasyonla cumartesi gecesi Oron Shaul’un cansız bedeninin geri getirildiğini bildirdi.
Öldüğünde 21 yaşında olan Şaul 10 yıl önceki savaşta öldürülmüştü. Cesedi Hamas tarafından ele geçirilmiş ve o zamandan bu yana saklanıyordu.
Hamas o savaş sırasında öldürülen bir diğer asker Hadar Goldin’in cesedini de hala elinde tutuyor.
Her iki askerin ailesi de cenazelerin iade edilmesi için kamuoyuna açık bir kampanya yürütmüştü.
Cesetlerin, Hamas’la varılan ateşkes anlaşması kapsamında, militan grubun elindeki rehineler ve cesetler karşılığında iade edilmesi bekleniyordu.
İsrail ve ateşkes anlaşması
İsrail Kabinesi, savaşan taraflar arasında aylardır süren dolaylı görüşmelerin ardından ABD, Katar ve Mısır’ın arabuluculuğunda varılan anlaşmayı cumartesi gününün erken saatlerinde onayladı.
Savaşan taraflar ile arabulucular Katar, Mısır ve ABD arasında aylardır süren görüşmelerin ardından varılan anlaşma, 15 aydır süren savaşta sağlanan ikinci ateşkes oldu.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu cumartesi günü yaptığı açıklamada, İsrail’in Hamas ile ateşkesi geçici olarak kabul ettiğini ve gerekirse savaşmaya devam etme hakkını saklı tuttuğunu bildirdi.
Ateşkesin başlamasından sadece 12 saat önce ulusa seslenen Netanyahu, çarşamba günü görüştüğünü söylediği Donald Trump’ın desteğine sahip olduğunu iddia etti.
Netanyahu ayrıca, Hamas’ın ateşkesi kabul etmesinin nedeni olarak İsrail’in Lübnan ve Suriye’deki askeri başarılarını gösterdi. Netanyahu “Orta Doğu’nun çehresini değiştirdik” dedi.
Kudüs’te protestolar
Cumartesi gecesi Kudüs’te ateşkes anlaşmasını protesto eden onlarca İsrailli, Netanyahu’nun istifa etmesi ve savaşın devam etmesi talebiyle gösteri düzenleyerek, ana yolu kısa süreliğine trafiğe kapattı.
Protestocuların birçoğu İsrail bayrağına sarılı sahte tabutların yanı sıra ateşkesi savaşta öldürülen İsrail askerlerine “ihanet” olarak nitelendiren pankartlar taşıdı.
Oğlu 7 Ekim’de Hamas ile savaşırken öldürülen Yehoshua Shin, hapishanede tutulan Filistinlilerin serbest bırakılmasını eleştirerek, Trump’a Hamas militan grubuna karşı “tam bir zafer” kazanılana kadar anlaşmayı iptal etmesi çağrısında bulundu.
Anlaşma devam ederse ne olacak?
Ateşkes üç aşamadan oluşuyor. Altı haftalık ilk aşamada Hamas’ın elindeki 33 rehine, İsrail hapishanelerinde tutulan 737 Filistinli karşılığında serbest bırakılacak.
Ateşkes devam ederse, İsrail Savunma Güçleri (IDF) güçleri de doğuya, nüfusun yoğun olduğu bölgelerden çekilecek ve yerinden edilmiş binlerce Filistinlinin evlerine ya da evlerinden geriye kalan harabelere dönmesine izin verecek.
Gazze’ye yardımın da artırılması planlanan anlaşmaya göre, her gün 600 kamyonun bölgeye girmesine izin verilmesi bekleniyor. Cuma gününden bu yana Refah sınır kapısının Mısır tarafında bir kamyon konvoyu birikiyor.
BM’nin insani işler ajansı, İsrail ve Hamas arasındaki ateşkesin yürürlüğe girmesinin ardından Gazze’ye yardım sağlamak için hazırlıklarını hızlandırdığını açıkladı.
İkinci ve üçüncü aşamaların ayrıntıları üzerinde prensipte anlaşmaya varılmış olmakla birlikte, ayrıntıların netleştirilmesine yönelik müzakerelerin birinci aşamanın altı haftası boyunca sürmesi bekleniyor.
İkinci aşamada Hamas’ın elinde kalan rehinelerin serbest bırakılması ve İsrail askerlerinin Gazze’den tamamen çekilmesi öngörülüyor.
Üçüncü aşamada ise Gazze’nin uluslararası gözetim altında yürütülecek üç ila beş yıllık bir yeniden inşa planı karşılığında kalan esirlerin cansız bedenlerinin İsrail’e teslim edilmesi öngörülüyor.
Gazze ne kadar zarar gördü?
İsrail’in Hamas’a karşı yürüttüğü savaş, Gazze Şeridi’nin büyük bir bölümünü yok etti ve nüfusun yaklaşık yüzde 90’ını yerinden etti.
Savaşın bilançosu çok büyük oldu ve kapsamına ilişkin yeni ayrıntıların önümüzdeki haftalarda ortaya çıkması bekleniyor.
Hamas, Ekim 2023’te İsrail’e düzenlediği sınır ötesi saldırıyla savaşı tetiklemiş ve yaklaşık 1.200 kişinin ölümüne neden olurken, 250 kişi de rehine olarak Gazze’ye götürülmüştü.
Öte yandan, İsrail’in askeri müdahalesi ise 46.000’den fazla Filistinlinin ölümüne neden oldu.
Birleşmiş Milletler Gazze’de sağlık sisteminin, yol ağının ve diğer hayati altyapının ciddi şekilde hasar gördüğünü belirtiyor.
Avrupa Birliği (AB), Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası geçen yıl mart ayında yayınladıkları Geçici Hasar Değerlendirme raporunda Gazze’nin kritik altyapısının yeniden inşasının maliyetini 17.9 milyar euro olarak açıkladı.
Geçen yıl ekim ayında ise BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı, İsrail ablukasının devam etmesi halinde Gazze ekonomisinin savaş öncesi seviyelere dönmesinin 350 yıl alabileceği uyarısında bulundu.
Gazze’nin geleceğiyle ilgili önemli sorular ise halen çözümsüz.